Ανεπάρκεια ή χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης

Η σεροτονίνη (επίσης γνωστή ως 5-υδροξυτρυπταμίνη ή 5-HT) είναι ένας από τους πιο πολυσυζητημένους νευροδιαβιβαστές – μόρια που βοηθούν το νευρικό μας σύστημα να επικοινωνεί. Είναι γνωστή και ως «η ορμόμης της χαράς» λόγω του ρόλου της στην εμφάνιση των αισθημάτων της ευτυχίας, ηρεμίας, γαλήνης και ισορροπίας.

Συνολικά, η σεροτονίνη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο κεντρικό νευρικό σύστημα και μπορεί να ρυθμίζει το θυμό, την επιθετικότητα, την ψυχική διάθεση, τον ύπνο, την σεξουαλικότητα και την όρεξη για φαγητό.

Τα πιο συχνά ευρήματα χαμηλής σεροτονίνης περιλαμβάνουν: την κατάθλιψη και το άγχος, όπως και τις διαταραχές πέψης, ύπνου και της οστικής υγείας, την εμφάνιση φλεγμονής, τις διαταραχές στη λίμπιντο, στις διαδικασίες επούλωσης και μνήμης.

Τι είναι η ανεπάρκεια σεροτονίνης;

Η ανεπάρκεια σεροτονίνης είναι η κατάσταση όπου παρατηρούνται χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης ή μια χαμηλή δράση της στα κύτταρα. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν το σώμα μας παράγει πολύ λίγη σεροτονίνη ή εάν η διαθέσιμη σεροτονίνη δεν χρησιμοποιείται σωστά.

Τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης μπορούν να συμβάλουν στην κατάθλιψη, το άγχος, τις διαταραχές της διάθεσης, την αϋπνία και σε υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων παθήσεων. 

Τι προκαλεί την ανεπάρκεια σεροτονίνης;

Γνωρίζατε ότι μόνο το 5% της συνολικής σεροτονίνης βρίσκεται στον εγκέφαλό μας;

Η σεροτονίνη δεν μπορεί να διασχίσει το προστατευτικό φράγμα του εγκεφάλου (του προστατευικού αιματοεγκεφαλικού φραγμού), επομένως όλη η σεροτονίνη που δρα στον εγκέφαλο παράγεται ακριβώς εκεί.

Το άλλο 95% της σεροτονίνης παράγεται στο έντερό όπου εκτελεί διαφορετικούς ρόλους στο σώμα.

Τόσο στο έντερο όσο και στον εγκέφαλο, το σώμα μας παράγει σεροτονίνη από ένα απαραίτητο αμινοξύ που ονομάζεται τρυπτοφάνη. Καταστάσεις που επιβραδύνουν αυτή τη μετατροπή, μειώνουν τη σεροτονίνη ή μειώνουν τους υποδοχείς της, μπορεί να οδηγήσουν σε συμπτώματα ανεπάρκειας σεροτονίνης.

Συμπτώματα ανεπάρκειας σεροτονίνης

Διάθεση

Οι ειδικοί συνδέουν πολλές διαταραχές της διάθεσης και επιπτώσεις στην ψυχική υγεία με την ανεπάρκεια σεροτονίνης. Η έρευνα δείχνει επίσης ότι η επαρκής σεροτονίνη στον εγκέφαλο είναι σημαντική για τον έλεγχο των αντιδράσεων του άγχους και του φόβου.

Οι κοινές διαταραχές ψυχικής υγείας που σχετίζονται ή επιδεινώνονται από την ανεπάρκεια σεροτονίνης περιλαμβάνουν:

• ΔΕΠΥ και διαταραχές προσοχής
• Διαταραχές άγχους και πανικού
• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
• Εποχιακή συναισθηματική διαταραχή
• Κοινωνικό άγχος ή φοβία
• Διατροφικές διαταραχές
• PTSD (διαταραχή μετατραυματικού στρες)

Μερικές φορές οι ανεπάρκειες σεροτονίνης μπορεί να έχουν πιο ανεπαίσθητα αποτελέσματα ή να είναι πιο δύσκολο να καθοριστούν.

Η γενική θλίψη (ειδικά με την έλλειψη ηλιοφάνειας), το άγχος, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η ομίχλη του εγκεφάλου και ο θυμός μπορούν να υποδηλώσουν χαμηλή σεροτονίνη. Με την πάροδο του χρόνου, οι ανεπάρκειες σεροτονίνης μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο σοβαρών γνωστικών ασθενειών όπως η άνοια, το Αλτσχάιμερ και η σχιζοφρένεια. 

Υπνος

Η σεροτονίνη είναι απαραίτητη για τον ύπνο. Το σώμα σας χρειάζεται αρκετή διαθέσιμη σεροτονίνη ώστε να την μετατρέψει στην μελατονίνη, την ορμόνη που είναι υπεύθυνη για την έναρξη της εμφάνισης του ύπνου.

Η υπερκινητικότητα, οι αυπνίες και η δυσκολία διατήρησης του ύπνου μπορεί να είναι συμπτώματα έλλειψης μελατονίνης και σεροτονίνης.

Πως εξετάζουμε την ανεπάρκεια σεροτονίνης;

Δεν υπάρχουν άμεσες εξετάσεις για την εύρεση ανεπάρκειας σεροτονίνης, καθώς η σεροτονίνη στην κυκλοφορία του αίματος ή στα ούρα δεν συσχετίζεται απαραίτητα με τα επίπεδα του εγκεφάλου. Θυμηθείτε ότι η σεροτονίνη δεν μπορεί να περάσει τον προστατευτικό φραγμό του εγκεφάλου.

Αντίθετα, ο γιατρός σας μπορεί να αξιολογήσει εάν έχετε ή όχι ανεπάρκεια σεροτονίνης μετά την αξιολόγηση του ιατρικού ιστορικού και των συμπτωμάτων.  

Θεραπεία ανεπάρκειας σεροτονίνης. Πως αυξάνεται η σεροτονίνη;

Στη συμβατική ιατρική, η πρώτη γραμμή άμυνας για την κατάθλιψη είναι συχνά τα συνταγογραφούμενα αντικαταθλιπτικά.

Σε ήπιες έως μέτριες περιπτώσεις ανεπάρκειας σεροτονίνης, μπορείτε να δοκιμάσετε φυσικούς τρόπους για να αυξήσετε τα επίπεδα σεροτονίνης.

Τα στοχευμένα συμπληρώματα, οι τροφές πλούσιες σε τρυπτοφάνη (όπως τα πουλερικά, τα αυγά με τον κρόκο, η κολοκύθα, ο σολομός, οι ξηροί καρποί και σπόροι και οι απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η μείωση του στρες, ο διαλογισμός, η άσκηση και η έκθεση στο ηλιακό φως μπορεί να είναι αρκετά.

Πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να απαιτούν συνταγογραφούμενα φάρμακα. Είτε χρησιμοποιείτε θεραπείες στο σπίτι είτε συνταγογραφούμενα φάρμακα, είναι χρήσιμο να αναζητήσετε ιατρική συμβουλή και να συζητήσετε τα σχέδια θεραπείας με το γιατρό σας.

Μερικοί σημαντικοί παράγοντες εμφάνισης ανεπάρκειας σερονονίνης περιλαμβάνουν:

Η έκθεση στο ηλιακό φως

Δεν είναι μυστικό ότι ο ήλιος σχετίζεται με αισθήματα ευτυχίας.

Η έκθεση στο ηλιακό φως βοηθά στην αύξηση της παραγωγής σεροτονίνης. Με τόσο μεγάλο μέρος της ζωής μας να περνάμε σε εσωτερικούς χώρους, το φως του ήλιου είναι συχνά ένα συστατικό που εκλείπει.

Η σύνδεση του ηλιακού φωτός με τη σεροτονίνη βοηθά επίσης να εξηγηθεί γιατί πολλοί από εμάς υποφέρουμε από εποχιακές διαταραχές διάθεσης στους πιο ανήλιους μήνες του χρόνου.

Έλλειψη ή ανεπάρκεια Βιταμίνης D

Η βιταμίνη D, την οποία το σώμα μας παράγει ως απόκριση στο ηλιακό φως, χρειάζεται (ειδικά στον εγκέφαλο) για τη δημιουργία σεροτονίνης. Η βιταμίνη D είναι απαραίτητη για την ενεργοποίηση ενός ενζύμου που βοηθά στην παραγωγή της σεροτονίνης.

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι συχνή, ακόμη και σε περιοχές του κόσμου με επαρκή έκθεση στο ηλιακό φως. Ο καλύτερος τρόπος για να αξιολογήσουμε τη βιταμίνη D είναι μέσω εργαστηριακών εξετάσεων. Αυτό θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε εάν η συμπληρωματική χορήγηση της βιταμίνης είναι απαραίτητη.

Ωστόσο, 15 λεπτά ηλιακής έκθεσης καθημερινά αρκούν για την επαρκή σύνθεση της βιταμίνης D.

Πολυακόρεστα Ωμέγα-3 Λιπαρά Οξέα (EPA DHA)

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που προέρχονται από τα λιπαρά ψάρια παίζουν σημαντικό ρόλο στην παραγωγή και τη λειτουργία της σεροτονίνης.

Τόσο το EPA όσο και το DHA από τα ιχθυέλαια έχουν αποδειχθεί ότι παίζουν θετικό ρόλο στη χρήση της σεροτονίνης από τον εγκέφαλο. Το EPA φαίνεται να ρυθμίζει την απελευθέρωση σεροτονίνης, ενώ το DHA ρυθμίζει τη λειτουργία των υποδοχέων σεροτονίνης.

Τα χαμηλά επίπεδα απαραίτητων ωμέγα-3 λιπαρών οξέων μπορεί να συμβάλλουν στη δυσλειτουργία του υποδοχέα σεροτονίνης και στην απελευθέρωση χαμηλότερων επιπέδων σεροτονίνης.

Αλκοόλ

Εκτός από τις καταθλιπτικές επιδράσεις, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να μειώσει τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλό μας. Είναι αξιοσημείωτο ότι τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης φαίνεται να παίζουν ρόλο στην προδιάθεση ενός ατόμου για υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.

Ορμονικές ανισορροπίες

Άλλες ορμόνες στο σώμα, όπως η οιστραδιόλη, βοηθούν επίσης στη ρύθμιση της παραγωγής σεροτονίνης.

Τα επίπεδα οιστραδιόλης μπορεί να πέσουν κατακόρυφα κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης και μετά τον τοκετό. μειώνοντας τα επίπεδα της σεροτονίνης. Αυτός είναι ένας σημαντικός παράγοντας εμφάνισης επιλόχειας κατάθλιψης, όπως και της κατάθλιψης κατά την εμμηνόπαυση. 

Υπερβολικό Στρες

Η επιστήμη συμφωνεί ότι η εύρεση τρόπων καλύτερης διαχείρισης και μείωσης του στρες είναι σημαντική, καθώς το υπερβολικό άγχος αυξάνει τα επίπεδα κορτιζόλης στο σώμα μας και η κορτιζόλη δρα ανασταλτικά στη σύνθεση της σεροτονίνης. 

Φλεγμονώδης διατροφή και τρυπτοφάνη

Η τρυπτοφάνη, ένα απαραίτητο αμινοξύ το οποίο παίζει ρόλο στην παραγωγή σεροτονίνης (το σώμα μας δεν το παράγει και πρέπει να το λαμβάνουμε από τα τρόφιμα).

Πηγές τρυπτοφάνης αποτελούν τα πουλερικά, τα αυγά (με τον κρόκο), η κολοκύθα, ο σολομός, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι.

Ωστόσο, μόνο η λήψη επαρκούς τρυπτοφάνης δεν επαρκεί. Τα υψηλά επίπεδα φλεγμονής (όπως παρατηρούνται στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου) μπορούν να αναγκάσουν το σώμα μας να διασπά την τρυπτοφάνη πριν αυτή να έχει την ευκαιρία να εισέλθει στο αίμα και στον εγκέφαλο ώστε να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή σεροτονίνης.

Αυτός είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους η φλεγμονή μπορεί να συμβάλει στην κατάθλιψη. 

Πόσος χρόνος χρειάζεται για να αναπληρώσουμε τα επίπεδα σεροτονίνης;

Ο χρόνος που απαιτείται για την αποκατάσταση υγιών επιπέδων σεροτονίνης ποικίλλει μεταξύ των ατόμων. Οι παράγοντες περιλαμβάνουν τη σοβαρότητα της ανεπάρκειας, τις θεραπείες που χρησιμοποιούνται και άλλους παράγοντες που επηρεάζουν, όπως η διατροφή, το καθημερινό άγχος και η διαχείριση της κατάθλιψης, του άγχους ή σχετικών διαταραχών. 

Μια ημερήσια καταγραφή σε ένα ημερολόγιο μπορεί να αποβεί αποτελεσματική στο να κατανοήσουμε πως μεταβάλλεται το στρες, ο ύπνος και η διάθεση μας και αν παρατηρούμε βελτιώσεις στη συνολική λειτουργία του σωματος μας.

Βιβλιογραφία

1. Shajib MS, Khan WI. The role of serotonin and its receptors in activation of immune responses and inflammation. Acta Physiol (Oxf). 2015. 213. 561-574.
2. Banskota S, Ghia JE, Khan WI. Serotonin in the gut: Blessing or a curse. Biochimie. 2019. 161. 56-64.
3. Sansone RA, Sansone LA. Sunshine, serotonin, and skin: a partial explanation for seasonal patterns in psychopathology?. Innov Clin Neurosci. 2013. 10. 20-24.
4. Patrick RP, Ames BN. Vitamin D hormone regulates serotonin synthesis. Part 1: relevance for autism. FASEB J. 2014. 28. 2398-2413.
5. Badawy AA. Alcohol and violence and the possible role of serotonin. Crim Behav Ment Health. 2003. 13. 31-44.
6. Siesser WB, Sachs BD, Ramsey AJ, et al. Chronic SSRI treatment exacerbates serotonin deficiency in humanized Tph2 mutant mice. ACS Chem Neurosci. 2013. 4. 84-88.
7. Hernández-Hernández OT, Martínez-Mota L, Herrera-Pérez JJ, Jiménez-Rubio G. Role of Estradiol in the Expression of Genes Involved in Serotonin Neurotransmission: Implications for Female Depression. Curr Neuropharmacol. 2019. 17. 459-471.
8. Tafet GE, Idoyaga-Vargas VP, Abulafia DP, et al. Correlation between cortisol level and serotonin uptake in patients with chronic stress and depression. Cogn Affect Behav Neurosci. 2001. 1. 388-393.
9. Baranyi A, Amouzadeh-Ghadikolai O, von Lewinski D, et al. Revisiting the tryptophan-serotonin deficiency and the inflammatory hypotheses of major depression in a biopsychosocial approach. Peer J. 2017. 5.
10. Waider J, Popp, Mlinar B, Montalbano A, Bonfiglio F, Aboagye B, Thuy E, Kern R, Thiel C, Araragi N, Svirin E, Schmitt-Böhrer AG, Corradetti R, Lowry CA, Lesch K. Serotonin Deficiency Increases Context-Dependent Fear Learning Through Modulation of Hippocampal Activity. Frontiers in Neuroscience. 2019. 13. 245.
11. Patrick, R.P. and Ames, B.N. Vitamin D and the omega‐3 fatty acids control serotonin synthesis and action, part 2: relevance for ADHD, bipolar disorder, schizophrenia, and impulsive behavior. The FASEB Journal. 2015. 29. 2201-2222.
12. Whitney MS, Shemery AM, Yaw AM, Donovan LJ, Glass JD, Deneris ES. Adult Brain Serotonin Deficiency Causes Hyperactivity, Circadian Disruption, and Elimination of Siestas. J Neurosci. 2016. 36. 9828-9842.
13. Jones LA, Sun EW, Martin AM, Keating DJ. The ever-changing roles of serotonin. Int J Biochem Cell Biol. 2020. 125.
14. Young SN. How to increase serotonin in the human brain without drugs. J Psychiatry Neurosci. 2007. 32. 394-399.