Διατροφή και Δυσκοιλιότητα. 6 αιτίες, αντιμετώπιση, τροφές και βότανα.

Εντερική Υγεία, Αγαπημένα, Μεταβολισμός, Μικροβίωμα

Πως εμφανίζεται η δυσκοιλιότητα και η σχέση του με το μεταβολισμό

Στο πεπτικό μας σύστημα διενεργείται καθημερινά η διαδικασία του μεταβολισμού των συστατικών της διατροφής, όπου παράγονται κάποια μεταβολικά παραπροϊόντα, κοινώς απόβλητα.

Η αποτελεσματική και επιτυχής διαδικασία της μεταφοράς και αποβολής αυτών των παραπροϊόντων αποτελεί μια καθημερινή διεργασία ουσιώδης σημασίας, καθώς η μακροχρόνια παραμονή τους θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιθανή σήψη, αυξημένη μικροβιακή δραστηριότητα και φλεγμονή του πεπτικού σωλήνα.

Επομένως, οποιαδήποτε διαταραχή στη γαστρεντερική λειτουργία του θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια δυσκολία στην κένωση (άδειασμα) των εντέρων, ένα από τα πιο κοινά και σύγχρονα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου επονομαζόμενο ως δυσκοιλιότητα.

Αιτίες δυσκοιλιότητας και Αντιμετώπιση

Οι αιτίες της δυσκοιλιότητας μπορεί να είναι πολυπαραγοντικές και να αφορούν παθήσεις του πεπτικού (αποφρακτικές, φλεγμονώδεις), του ενδοκρινικού (σακχαρώδης διαβήτης, υποθυρεοειδισμός), καθώς και τη χρήση ορισμένων φαρμάκων, όπως και συμπληρωμάτων κ.α.

Στο παρακάτω άρθρο θα εξετάσουμε 6 από τις πιο συχνές αιτίες δυσκοιλιότητας που έχουν ως επίκεντρο τη διατροφή.

1. Αφυδάτωση – Ηλεκτρολυτικές διαταραχές.

Η αφυδάτωση, ή υπο-ενυδάτωση, θεωρείται ως η συχνότερη αιτία δυσκοιλιότητας, όπως και των χρόνιων πονοκεφάλων, της διαταραχής της αρτηριακής πίεσης και της νεφρικής λειτουργίας.

Φυσιολογικά, το σώμα μας αποτελείται από 70-80% νερό και η επαρκής λήψη υγρών προσφέρει την αναγκαία ενυδάτωση, ενισχύοντας την κινητικότητα του γαστρεντερικού σωλήνα, ενώ παρέχει και τους κατάλληλους ηλεκτρολύτες, όπως το Νάτριο, το Κάλιο, Ασβέστιο και Μαγνήσιο, μέταλλα απαραίτητα για τη ρύθμιση της υδρικής ισορροπίας και ωσμωτικότητας, εντός και εκτός των κυττάρων μας.

Τρόφιμα και ποτά που μπορούν να μας ενυδατώσουν, παρέχοντας και τους απαραίτητους ηλεκτρολύτες είναι το μεταλλικό νερό, ή νερό πηγής, το νερό καρύδας, οι χυμοί φρούτων και λαχανικών, τα ροφήματα βοτάνων, όπως και οι χλιαρές σούπες.

Επίσης, μια αποτελεσματική πρόταση (ειδικότερα και για τους ηλικιωμένους όπου η αίσθηση της δίψας είναι ελαττωμένη), είναι το γευστικά ενισχυμένο νερό με προσθήκη βοτάνων όπως το χαμομήλι, σταγόνων από λεμόνι, ή στέβια, ή κάποιο φρούτο (όπως καρπούζι, αγγούρι) κ.λπ.

Ας μην ξεχνάμε ότι προκειμένου να υπολογίσουμε τις πραγματικές ανάγκες ενός ατόμου σε υγρά θα πρέπει να συνυπολογίσουμε παράγοντες που αφορούν τόσο την πρόσληψη, όσο και τις απώλειες μέσω των διεργασιών του κυτταρικού μεταβολισμού, της φυσικής άσκησης, ή/και λόγω διαφόρων παθολογικών καταστάσεων και λήψης φαρμάκων.

Αθλητές, άτομα σε δίαιτες υψηλής σε πρωτεΐνη (λευκώματα), ή/και αλατιού, άτομα με υπόταση/υπέρταση είναι καλό να είναι εξοικειωμένοι με τις καθημερινές απαιτήσεις τους σε υγρά και ηλεκτρολύτες, οι οποίες ενδεχομένως για κάποιους να είναι αυξημένες.

2. Μειωμένη πρόσληψη φυτικής ίνας, συνδυαστικά με ελαττωμένη λήψη υγρών.

Εκτιμάται ερευνητικά ότι η διατροφή των προγόνων μας ήταν κυρίως φυτοκεντρική, με την ποσότητα της συνολικής καταναλώμενης φυτικής ίνας πολύ συχνά να ξεπερνά τα 100 γρ./ημέρα. Αυτά τα ποσά είναι ενδεχομένως ασύλληπτα αν τα συγκρίνουμε με τη διατροφή ενός σύγχρονου Αμερικάνου, η οποία δε ξεπερνά τα 16 γρ. φυτικής ίνας, παρόλες τις διεθνείς συστάσεις να προτείνουν μια μέση κατανάλωση τουλάχιστον 25-30γρ. φυτικής ίνας καθημερινά.

Μπορούμε να αυξήσουμε την ποσότητα της διαιτητικής φυτικής ίνας μέσω αύξησης της κατανάλωσης μιας ευρείας γκάμας φυτικών τροφών, όπως φρούτα, φυλλώδη λαχανικά, χόρτα και βότανα, όσπρια, ξηροί καρποί, βρώσιμες ρίζες και βολβούς (όπως καρότα, κρεμμύδια, παντζάρια, γλυκοπατάτα κ.λπ.).

Επίσης, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η κατανάλωση επαρκούς φυτικής ίνας θα πρέπει να συνοδεύεται και με την επαρκή λήψη υγρών, καθώς τόσο η διαλύτη όσο και η αδιάλυτη μορφή της φυτικής ίνας απορροφούν υγρά προκειμένου να μετακινηθούν ομαλά κατά μήκος του γαστρεντερικού μας σωλήνα.

Σύμφωνα με το πανεπιστήμιο της Αριζόνα, χρειαζόμαστε τουλάχιστον 8 ποτήρια νερού (ή άλλων υγρών) καθημερινά προκειμένου να επισφραγίσουμε την αποτελεσματική ενυδάτωση και μεταφορά της φυτικής ίνας διαμέσου του πεπτικού μας συστήματος.

Τέλος, είναι ιδανικό η αύξηση της φ.ι. σε ένα διαιτολόγιο να γίνεται σταδιακά και ελεγχόμενα, με μικρές ημερήσιες αυξήσεις (δηλαδή όχι απότομα).

3. Διατροφή υψηλή σε ζωική πρωτεΐνη και επεξεργασμένα τρόφιμα.

Δίαιτες υψηλές σε ζωική πρωτεΐνη και χαμηλές σε φυτική ίνα μπορούν να προάγουν την εμφάνιση δυσκοιλιότητας.

Η άμεσα απορροφήσιμη πρωτεΐνη στο λεπτό έντερο δεν αφήνει αρκετό υπόλειμμα τροφής στα κατώτερα τμήματα του παχέος εντέρου, ενώ η παράλληλη αύξηση του νεφρικού έργου, η συμπύκνωση των ούρων και η συνοδή κυτταρική αφυδάτωση, οδηγεί σε κατακράτηση νερού κατά μήκος του γαστρεντερικού σωλήνα, με αποτέλεσμα τη σκλήρυνση και τη δυσκολία διέλευσης των κοπράνων.

Επίσης είναι γενικά ιδανικό να περιορίζονται τα επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως η ζάχαρη και τα γλυκά, το λευκό ρύζι, το λευκό ψωμί, καθώς και προϊόντα υψηλά σε γλουτένη και να προτιμώνται προϊόντα ολικής άλεσης με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτική ίνα, όπως προαναφέρθηκαν παραπάνω.

4. Τροφικές αλλεργίες-δυσανεξίες.

Η εμφάνιση της δυσκοιλιότητας είναι ιδιαίτερα συχνή σε βρέφη και παιδιά που καταναλώνουν αγελαδινό γάλα.

Συμπτώματα όπως δυσκοιλιότητα, κοιλιακός πόνος και φουσκώματα μπορούν να αποτελούν κλινικές εκδηλώσεις εμφάνισης δυσανεξίας, ή αλλεργίας στο αγελαδινό γάλα.

Μελέτη του Τμήματος Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας του νοσοκομείου της Ιταλίας εξέτασε 70 παιδιά ηλικίας 9 μηνών έως 12 ετών με ιστορικό χρόνιας δυσκοιλιότητας, όπου έπειτα από χορήγηση δίαιτας ελεύθερης σε α. γάλα για δυο εβδομάδες οδήγησε σε ανακούφιση των συμπτωμάτων σε 31 από τα 70 παιδιά.

Η επανένταξη του α. γάλακτος στη διατροφή αυτών των ατόμων οδήγησε στην επανεμφάνιση της δυσκοιλιότητας, συχνά συνδεόμενης με κοιλιακό πόνο και περιπρωκτικό ερύθημα.

Αντιστοίχως, παρόμοια ανταπόκριση σε ένα εύρος γαστρεντερικών συμπτωμάτων φαίνεται να παρουσιάζουν και τα άτομα με κλινικά διαγνωσμένη δυσανεξία στην πρωτεΐνη της γλουτένης (γνωστή ως κοιλιοκάκη), όταν ακολουθούν δίαιτα ελεύθερη γλουτένης.

Μάλιστα, φαίνεται οι νεαρότερες ηλικίες να παρουσιάζουν γρηγορότερη ανακούφιση των συμπτωμάτων έπειτα από ένα διάστημα αποχής από την πρωτεΐνη, συγκριτικά με ενήλικα άτομα.

5. Δυσλειτουργία Συκωτιού και ανεπάρκεια χολής.

Η χολή είναι ένα υγρό διάλυμα που εκκρίνεται από το συκώτι, αποτελείται από ένα μίγμα χολικών αλάτων, νερού και χοληστερόλης και αποθηκεύεται σε ένα όργανο που βρίσκεται κάτω από το συκώτι που ονομάζεται χοληδόχος κύστη.

Η χολή διαθέτει σημαντικό ρόλο στην πέψη και απορρόφηση του διαιτητικού λίπους. Αποκαλείται και ως το “φυσικό σαπούνι”, καθώς βοηθά στην επαρκή γαλακτωματοποίηση (δημιουργεί ένα γαλάκτωμα μαζί με το λίπος της τροφής) με σκοπό την καλύτερη προώθηση και τελικώς την αποτελεσματική απορρόφηση των λιπών από τα επιθηλιακά κύτταρα του εντέρου.

Άτομα με ανεπαρκή εκκριτικότητα χολής συχνά αναφέρουν μια δυσκολία στην ανοχή λιπαρών τροφών (ειδικά του μακράς αλύσου κορεσμένου ζωικού λίπους) με συμπτώματα όπως δυσπεψία, ναυτία, δυσφορία, κοιλιακό πόνο, ενώ ενδεικτικά μπορεί να παρουσιάζονται και ελλείψεις σε λιποδιαλυτές βιταμίνες, (βιταμίνες Κ, D, Ε), λόγω της αναγκαιότητας ύπαρξης επαρκών χολικώ αλάτων για την απορρόφηση τους.

Σε περίπτωση ελαττωμένης έκκρισης, στασιμότητας, ή παρεμπόδισης της λειτουργίας της χολής, το καταναλώμενο λίπος δεν γαλακτοματοποιείται επαρκώς και μένει στάσιμο στο γαστρεντερικό σωλήνα, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολία μεταφοράς του (δυσκοιλιότητα), αυξημένη μικροβιακή δραστηριότητα και φλεγμονή.

Η επισφράγιση της επαρκούς ροής των χολικών υγρών είναι σημαντική τόσο για την αποτελεσματική απορρόφηση του λίπους και των λιποδιαλυτών βιταμινών, όσο και για την βέλτιστη εντερική κινητικότητα.

6. Διαταραχή μικροβιώματος εντέρου – Δυσβίωση – Εντερικές λοιμώξεις.

Πολύ συχνά μια από τις προτάσεις/συμβουλές των ειδικών σε άτομα που εμφανίζουν δυσκοιλιότητα αποτελεί και η ευρεία χορήγηση προβιοτικών ή/και τροφίμων που έχουν υποστεί ζύμωση (όπως γιαούρτι, ξινολάχανο κ.α.).

Νέα πειραματικά δεδομένα υποστηρίζουν πως μια διαταραχή των μικροβιοτών του εντέρου μπορεί να σχετίζεται με τη λειτουργική δυσκοιλιότητα.

Τόσο η απελευθέρωση διαφόρων μικροβιακών ουσιών-ενδοτοξινών (όπως οι λιποσακχαρίτες), καθώς και διάφορα παραπροϊόντα της μικροβιακής ζύμωσης, όπως το μεθάνιο, μπορούν να μεταβάλλουν τη γαστρεντερική κινητικότητα.

Για παράδειγμα, έχει βρεθεί ότι τα άτομα με ευερέθιστο έντερο και χρόνια λειτουργική δυσκοιλιότητα διαθέτουν μια ιδιαίτερη οικολογία μικροβιωτών, συντιθέμενη κυρίως από το γένος των βακτηρίων Archaea.

Αυτά τα βακτήρια έχουν την ιδιότητα να ζυμώνουν τους υδατάνθρακες της διατροφής παράγοντας κάποια αέρια, με κύριο εκπρόσωπο το μεθάνιο.

Πειραματικές μελέτες δείχνουν ότι το μεθάνιο λειτουργεί ως ένας νευροδιαβιβαστής που ελαττώνει το ρυθμό της εντερικής κένωσης.

Η μειωμένη γαστρεντερική κινητικότητα που παρατηρείται σε άτομα με υψηλές εντερικές συγκεντρώσεις μεθανίου (μετρούμενες μέσω τεστ αναπνοής), έχει αναδειχθεί και σε κλινικές μελέτες.

Ειδικότερα, έχει παρατηρηθεί ερευνητικά ότι η συγχορήγηση προβιοτικών και αντιβιοτικών οδήγησε σε συμπωματική βελτίωση της χρόνιας λειτουργικής δυσκοιλιότητας σε άτομα με ευερέθιστο έντερο.

Ειδικές σύγχρονες εξετάσεις μικροβιώματος μέσω της μεταβολομικής μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να χαρτογραφήσει το μικροβίωμα, ανιχνεύοντας πιθανές διαταραχές του.

Επιπλέον παράγοντες δυσκοιλιότητας μπορεί να αποτελούν:

– Απότομη αλλαγή περιβάλλοντος ή/και διατροφικών συνηθειών.
– Ακινησία, ή μειωμένη φυσική δραστηριότητα (γενικώς το πεπτικό μας σύστημα κινείται καλύτερα όταν κινούμαστε και εμείς).
– Χρόνιο συναισθηματικό, ή νοητικό στρες.
– Μη επαρκής ύπνος (επιρροή και στην ορμονική λειτουργία).